تعریف ابر تورم | اثرات مخرب ابر تورم چیست؟

ابر تورم  نتیجه‌ی بسیاری از تصمیم‌گیری‌های نادرست و نابجای اقتصادی است. با بررسی شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) می‌توان به میزان نرخ تورم، قدرت خرید مردم و رشد اقتصادی کشورها پی برد. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که ابر تورم چیست و چرا رخ می‌دهد، چه عوامی منجر به وقوع این بحران اقتصادی خواهند شد. با این سری از آموزش های محک آکادمی همراه باشید تا به شرح این موضوع بپردازیم.

ابر تورم چیست؟

ابر تورم یا Hyperinflation اصطلاحی است که برای توصیف افزایش قیمت‌های سریع و ناگهانی، بیش از حد و غیر قابل کنترل در یک اقتصاد به کار می‌رود. تورم سرعت افزایش قیمت کالاها و خدمات را اندازه گیری می کند و ابرتورم نوعی از آن است . زمانیکه میزان نرخ تورم بیش از 50% باشد، ابرتورم رخ میدهد.

ابرتورم (Hyperinflation) پدیده ای است که باعث فروپاشی اقتصاد یک کشور می‌شود. ابرتورم به افزایش سریع و غیرقابل پیش بینی قیمت در یک اقتصاد اشاره دارد. اگرچه ابر تورم یک رویداد نادر برای اقتصادهای توسعه یافته و پیشرفته است، اما با نگاهی  تاریخ درمی‌یابیم که ابر تورم بارها گریبان گیر کشورهایی همچون چین، آلمان، روسیه، مجارستان و گرجستان شده است.

تفاوت تورم و ابرتورم چیست؟

آیا تورم و ابر تورم دو واژه ‌ی مجزا و با معانی متفاوت ازهم هستند؟ در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم:

تورم چیست ؟

در دنیای اقتصاد به بالا رفتن ناگهانی قیمت برخی از کالاها یا خدمات تورم گفته می‌شود. به عبارتی دیگر، تورم به افزایش قیمت در طول واحد زمان، در یک صنعت خاص و یا در کل اقتصاد اطلاق می‌‌شود. تورم یعنی یک واحد ارزی به نسبت دوره محاسباتی قبلی، ارزش کمتری داشته باشد.

از آثار مخرب و جبران ناپذیر تورم می‌توان به کاهش قدرت خرید مصرف کننده، کاهش ارزش زمانی پول و درنهایت افزایش قیمت کالاها و خدمات، اشاره نمود. از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تمامی سطوح اقتصادی و بازارهای مالی مانند بورس و بازار سهام ، می‌توان به تورم و تغییر نرخ تورم اشاره کرد. بنابراین برای سنجش اقتصاد یک کشور از نرخ تورم استفاده می‌شود؛ زیرا این نرخ، میزان افت ارزش پول کشور را نشان می‌دهد.

اما ابر تورم چیست؟

همانگونه که در ابتدا اشاره کردیم، ابر تورم یک وضعیت اقتصادی غیرطبیعی و مرگبار است. ابر تورم شرایطی است که ارزش و بهای پول دچار سقوط آزاد می‌‌شود. ممکن است ارزش یک ارز به نسبت ارز دیگر در ماه اول 1 به 1 باشد، در ماه بعدی 1 به 50 و در ماه سوم 1 به 2000 !

به طور معمول میزان نرخ تورم بالاتر از 2 درصد در نظر گرفته می شود. در حالیکه ابر تورم یک مورد شدید از تورم است که قیمت محصولات و خدمات بیش از 50 درصد در ماه افزایش یافته باشد. این نکته را درنظر داشته باشید که در ابر تورم، میزان افزایش قیمت ها ممکن است تا 200 درصد نیز برسد.

عوامل موثر در وقوع ابر تورم چیست؟

عوامل متعددی می تواند باعث به وجود آمدن ابر تورم شود که در ادامه به تشریح شایع ترین عوامل موثر در ایجاد ابر تورم می‌پردازیم:

• عرضه بیش از حد پول

به طور معمول بانک های مرکزی مسئولیت کنترل عرضه پول در گردش را به عهده دارند. در شرایطی که رکود اقتصادی رخ می‌دهد، بانک های مرکزی می توانند میزان پول در گردش را افزایش دهند. هدف از انجام این کار، تشویق بانک ها به وام دادن و ترغیب صاحبین کسب و کارها برای وام گرفتن است. با این حال، اگر افزایش میزان عرضه پول همزمان و همراستای رشد اقتصادی نباشد، می‌تواند منجر به یک ابرتورم شود.

اگر میزان تولید ناخالص داخلی در حال رشد نباشد، کسب‌وکارها برای حفظ بقای خود، حذف نشدن از چرخه ی اقتصادی و دست یافتن به سود بیشتر، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند. از آنجایی که مصرف کنندگان پول بیشتری در دست دارند، حاضر هستند برای دریافت کالا و خدمات قیمت های بالاتری را بپردازند و این امر منجر به ایجاد پدیده ی تورم می‌شود.

اگر میزان تولید درحال کاهش باشد و میزان تورم همچنان در حال افزایش باشد، پدیده ی ابر تورم بوجود می‌آید. همزمان با افزایش قیمت ها از سوی شرکت ها، مصرف کنندگان پول بیشتری می پردازند و بانک مرکزی پول بیشتری چاپ می کند. درنتیجه ی همه ی این اتفاقات چرخه ای از افزایش نرخ تورم بوجود می‌آید که درنهایت منجر به ابر تورم می شود.

• تورم کششی تقاضا

هنگامیکه در یک اقتصاد، میزان تقاضای کل از عرضه کل بیشتر شود، تورم کششی تقاضا رخ می‌دهد. این افزایش تورم در اثر، افزایش واقعی تولید ناخالص داخلی و کاهش بیکاری اتفاق می‌افتد. این موضوع به سرعت سبب افزایش قیمت محصولات و خدمات می‌شود. علت این افزایش قیمت ناگهانی، کاهش میزان عرضه محصولات و افزایش در میزان تقاضا است. رشد اقتصادی، افزایش هزینه های دولت و… همگی عوامی هستند که می‌توانند منجر به ایجاد تورم کششی تقاضا شوند.

ابرتورم چه عواقب و پیامدهایی را به همراه دارد؟

ابر تورم می تواند عواقب نامطلوب و ناهنجاری های زیادی را به همراه داشته باشد، در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

• با افزایش قیمت‌ها، مردم محصولات بیشتری را انبار می‌کنند و در نتیجه، تقاضای بیشتری برای محصولات ایجاد می‌شود که این امرافزایش ناگهانی قیمت‌ها را به دنبال دارد. در نهایت احتمال افزایش احتکار کالاها توسط مردم افزایش می‌یابد.
• همزمان با افزایش بیش از حد قیمت محصولات، ارزش پول کاهش می یابد. تورم باعث می شود قدرت خرید مصرف کننده کاهش یابد. در این شرایط مصرف کننده مجبور است تا برای خرید کمتر، هزینه بیشتری پرداخت کند.
• مهمترین آسیبی که پدیده‌ی ابرتورم به اقتصاد یک کشور وارد می‌کند، بی ارزش شدن ارز ملی آن کشور در بازارهای بورس خارجی است. در این وضعیت، دارندگان ارز ملی تمایل بیشتری به تبدیل ارز داخلی به ارزهای خارجی باثبات‌تر پیدا می‌کنند.
• هنگامیکه این پدیده ی اقتصادی رخ می‌دهد، مردم اعتماد خود را به بانک ها و موسسات مالی ازدست می‌دهند و تمایل بیشتری برای نگهداشتن پول نزد خودشان دارند. درنتیجه، منجر به از بین رفتن بانک ها و موسسات مالی می شود.
• با افزایش نرخ تورم، رکود تورمی اتفاق می افتد. این وضعیت یکی از عوامل افزایش نرخ بیکاری و کاهش قدرت خرید مردم است.

در نهایت با افزایش قیمت محصولات، مردم محصولات بیشتری را انبار می‌کنند و در نتیجه، تقاضای بیشتری برای محصولات ایجاد می‌شود. همزمان با افزایش میزان تقاضا توسط مصرف کننده، شاهد افزایش ناگهانی قیمت‌ها در اقتصاد خواهیم بود. با ادامه‌ی بی‌وقفه پدیده‌ی ابر تورم، معمولا فروپاشی اقتصادی را شاهد خواهیم بود.

چگونه برای تورم شدید آماده شویم؟

این نکته را همیشه در نظر داشته باشید که ابر تورم در کشورهای توسعه یافته به دلیل کنترل دقیق بانک مرکزی معمولا اتفاق نمی افتد. با این حال، اقدامات پیش گیرانه ای برای کاهش اثرات تورم وجود دارد که در ادامه شرح می‌دهیم:

• کالاها و املاک و مستغلات می توانند اثرات نامطلوب تورم را کاهش دهند زیرا در این زمان ها ارزش آنها افزایش می یابد.
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و صندوق‌های قابل مبادله که مبادلات تورمی را انجام می‌دهند نیز می‌توانند برای مبارزه با اثرات تورم به شما کمک شایانی نمایند.
• در شرایط بحران، بر نیازهای ساده تمرکز کنید و با مدیریت موجودی، صرفا به خرید کالاهای ضروری و مورد نیاز خود بپردازید.

نمونه هایی از ابر تورم در دنیای واقعی

نمونه های ابر تورم در دنیای واقعی به شرخ زیر است:

• ابر تورم یوگوسلاوی

یکی از فاجعه‌بارترین و طولانی‌ترین دوران ابر تروم، اوایل دهه 90 میلادی در کشور یوگوسلاوی سابق رخ داد. همزمان با انحلال ملی، این کشور تورم سالیانه بالای 76 درصد را تجربه کرده بود. بعدها مشخص شد که رهبر صربستان در آن زمان، با پرداخت 1.4 میلیارد دلار وام به دوستان خود توسط بانک مرکزی، خزانه ملی را غارت کرده است.

بانک مرکزی این کشور برای جبران تعهدات مالی، خود وادار به چاپ بیش از حد پول شد. ابرتورم سریعا اقتصاد این کشور را در بر گرفت و با ازبین بردن ثروت مردم آن‌ها را مجبور به مبادله کالا به کالا کرد. نرخ تورم تقریبا هر روز دو برابر می‌شد تا اینکه به مقدار غیر قابل توصیف 313 میلیون درصد در ماه رسید.

درنهایت بانک مرکزی مجبور شد پول بیشتری چاپ کند تا با فروپاشی اقتصاد، کار دولت ادامه یابد. دولت یوگوسلاوی سریعا کنترل تولیدات و دستمزدها را در دست گرفت و اینکار منجر به کمبود مواد غذایی شد. درآمدهای بیش از 50 درصد سقوط کردند و تولید متوقف شد. در نهایت، دولت ارز خود را با مارک آلمان جایگزین کرد که باعث کمک به ثبات اقتصادی شد.

• ابر تورم زیمباوه

زیمباوه کشوری است که در گذشته بحران اقتصادی قابل توجهی را تجربه کرده است. دلار زیمباوه پس از تعلیق رسمی آن توسط دولت به خاطر ابر تورم‌های مکرر، دیگر استفاده نمی‌شود. حدود یک دهه پیش، در دوران بحران مالی جهانی، نرخ تورم روزانه در این کشور به 98 درصد رسید و زیمباوه دومین ابرتورم خود را در تاریخ ثبت کرد.

• ابر تورم مجارستان

مجارستان پس از جنگ جهانی دوم دچار تورم شدید شد. میزان این تورم به حدی بود که، قیمت ها روزانه تا 207 درصد افزایش می‌یافتند.

• ابر تورم ونزوئلا

ونزوئلا پس از پشت سرگذاشتن یک بحران اقتصادی سخت و طولانی چهار ساله‌ که یکی از طولانی‌ترین دوره‌های تورم در دنیا بود، توانست خود را از این بحران نجات دهد. دولت ونزوئلا برای مقابله با این بحران، سرعت چاپ پول را کند نمود و دلار آمریکا را به عنوان ارز اول در این کشور معرفی نمود.

ابر تورم چگونه جوامع را نابود می‌کند؟

اگر نرخ تورم به موقع توسط دولت‌ها کنترل نشود، با افزایش بیش از حد می‌تواند اقتصاد یک کشور را ازپا دربیاورد و به پرتگاه سقوط بکشاند. در این حالت قیمت‌ها به سرعت و حتی بیشتر از عرضه پول افزایش می‌یابد زیرا مردم می‌خواهند به سرعت از کاهش ارزش پول خلاص شوند.

موجودی واقعی پول، که مقدار پول در گردش تقسیم بر سطح قیمت است، کاهش می‌یابد. ابر تورم‌ها معمولاً بر اثر خلق پول توسط  دولت‌های بزرگ در زمان کسری بودجه برای تأمین مالی به وجود می‌آیند. ابر تورم اغلب با جنگ همراه است و پس از آن تحولات سیاسی و اجتماعی و بحران‌های دیگری به وجود می‌آید.

آیا ابرتورم در کمین اقتصاد ایران است؟

درحال حاضر، آخرین نرخی که برای تورم در ایران اعلام شده‌است بیش از ۳۹ درصد است. اگرچه هنوز فاصله زیادی با بروز این بحران اقتصادی و عوارض قابل توجه آن داریم؛ اما همین نرخ برای ایجاد اختلال در فرایند تولید، سیاست‌گذاری‌های دولت، توزیع درآمد و… کفایت می‌کند. لازمه‌ی پیشگیری از وقوع این بحران اقتصادی، آن است تا همه ی افراد جامعه از سواد مالی کافی برخوردار باشند تا در مقابله با بحران های اقتصادی پرقدرت عمل کنند.

منبع: investopedia