بررسی پنج ویژگی‌ مهم پول + انواع رایج پول

واژه‌ی پول برخلاف سایر واژه‌های مالی و حسابداری، برای عموم افراد کلمه‌ای آشنا است. کمتر کسی وجود دارد که انوع مختلف پول را نشناسد. تقریبا همه‌ی افراد از سنین کودکی مهارت‌های مبادله‌ای و پولی را کسب می‌کنند و به مرور زمان نحوه‌ی استفاده از آن را درمی‌یابند. با محک آکادمی همراه باشید تا بیشتر درباره‌ی پول بدانید و از تاریخچه و مهمترین ویژگی‌های آن اطلاعات کسب کنید.

پول چیست؟

پول یک سیستم ارزشی جهت سهولت در تبادل کالا و خدمات در یک اقتصاد محسوب می‌شود. استفاده از پول این امکان را به خریداران و فروشندگان می‌دهد که در مقایسه با مبادلات پایاپای، هزینه‌ی معاملاتی کمتری را بپردازند.

پول، وسیله‌ای است که با پذیرش عموم مردم به‌عنوان وسیله‌ی مبادله اقتصادی پذیرفته می‌شود. از طریق پول می‌توان قیمت‌ و ارزش‌ کالاها و خدمات را بیان نمود. پول به عنوان ارز، از فردی به فرد دیگر و از کشوری به کشور دیگر درحال گردش است. درواقع اینطور می‌توان گفت که پول به‌عنوان تسهیل کننده‌ی تجارت بین افراد و کشورهای مختلف عمل می‌کند.

ضرورت و فلسفه‌ی وجودی پول در خرید و فروش به وضوح قابل تشخیص است. همانطور که به آن اشاره شد، پول به عنوان یک تسهیل کننده در تجارت عمل می‌کند و بیان کننده‌ی میزان اعتبار و ارزش کالا و خدمات خریداری شده یا فروخته شده است. درحالت کلی، ارزش پول از طریق بررسی میزان عرضه و تقاضا سنجیده می‌شود.

ویژگی‌های پول چیست؟

به منظور افزایش بهره وری، پول باید قابل معاوضه، بادوام، قابل حمل، قابل تشخیص و پایدار باشد. این ویژگی‌ها علاوه‌بر سهولت در مبادله‌ی کالا و خدمات، هزینه تراکنش استفاده از پول را کاهش می‌دهند. پول دارای ویژگی‌های زیر است:

• پول باید قابل معاوضه باشد

قابل معاوضه به چیزی اطلاق می شود که امکان مبادله‌ی کالاها و خدمات را با فرض حفظ ارزش آن کالا یا خدمات با متاع دیگری فراهم می‌سازد. بنابراین، واحدهای پول باید با یکدیگر قابل معاوضه باشند.

به عنوان مثال سکه‌های فلزی باید دارای وزن و خلوص استاندارد و ازپیش تعیین شده‌ای باشند و پول کالایی باید دارای کیفیت نسبتا یکنواختی باشد. تلاش برای استفاده از کالای غیرقابل معاوضه به عنوان پول منجر به ایجاد هزینه‌های مربوط به مبادله می‌شود. در این حالت باید قبل از استفاده از کالای معاوضه‌ای، ارزیابی جداگانه‌ای برای سنجش ارزش هر واحد کالا قبل از انجام مبادله صورت بگیرد.

• پول باید بادوام باشد

پول باید به اندازه کافی بادوام باشد تا سودمندی خود را برای بسیاری از مبادلات آینده حفظ کند. به عنوان مثال، یک کالای فاسد‌شدنی یا کالایی که به دلیل مبادلات مختلف ارزش آن به سرعت کاهش می یابد، برای معاملات آتی کارایی نخواهد داشت. به کارگیری یک کالای بی کیفیت به عنوان پول با استفاده‌ی مداوم و حفظ ارزش آن در آینده در تضاد خواهد بود.

• پول باید قابل حمل باشد

پول باید به راحتی قابل حمل و نقل باشد. برای مثال، استفاده از کالاهایی که حمل و نقل آن‌ها به‌عنوان پول دشوار و سخت است، منجر به حمل و نقل فیزیکی و افزایش هزینه‌های مبادله‌ای می‌شود.

• پول باید قابل تشخیص باشد

اصالت و کمیت پول باید برای کاربران آشکار و قابل تشخیص باشد تا بتوانند به راحتی اقدام به تبادل نمایند. استفاده از کالای غیرقابل شناسایی به عنوان پول می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های مبادله مربوط به احراز هویت کالا شود.

• عرضه پول باید دارای ثبات باشد

عرضه کالای مورد استفاده به عنوان پول باید در طول زمان نسبتا ثابت باشد تا از نوسانات ارزش آن جلوگیری شود. استفاده از یک کالای ناپایدار به عنوان پول به دلیل خطر افزایش یا کاهش ارزش آن، هزینه‌های مبادله ای را ایجاد می‌کند.

انواع مختلف پول چیست؟

پول دارای انواع و اقسام مختلفی است:

• پول تعیین شده در بازار

جریان منظم پول از نظم خود به خودی بازار نشات می‌گیرد. از آنجایی که تاجران کالاهای مختلف را باهم مبادله می‌کنند، کالایی را برای مبادله انتخاب می‌کنند که دارای سهولت در مبادله باشد و پنج ویژگی پول ذکر شده در بالا را داشته باشد. با گذشت زمان، مردم به دنبال کالاهایی هستند که به راحتی قابل مبادله باشد.

در ابتدا فلزات گرانبها مانند طلا و نقره به دلیل آنکه در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع مختلف جز کالاهای ارزشمند محسوب می‌شدند، به عنوان پول مورد استفاده قرار می‌گرفتند. بعدها به مرور زمان سکه و پول‌های کاغذی دربین مردم برای مبادله‌ی کالا مورد استفاده قرار گرفت.

• ارز صادر شده توسط دولت

هنگامی که عموم مردم نوع خاصی از پول را به‌عنوان پول رایج در یک اقتصاد می‌پذیرند، نهادهای دولتی ممکن است شروع به تنظیم آن به‌عنوان ارز کنند. گاهی ممکن است برای کاهش حداکثری هزینه‌های تراکنش، سکه یا اسکناس استاندارد نیز صادر کنند. گاهی ممکن است دولت نوعی از پول را به عنوان پول قانونی به رسمیت بشناسد، در این حالت سایر نهادها باید آن شکل از پول را به عنوان ابزار نهایی جهت پرداخت و خرید کالا بپذیرند.

• ارز فیات

ارز فیات که توسط بسیاری از کشورها صادر می‌شود، ارزی است که نشان دهنده‌ی هیچ نوع کالای خاصی نمی‌باشد. ارز فیات توسط قدرت اقتصادی دولت صادرکننده حمایت می‌شود و ارزش خود را ازطریق میزان عرضه و تقاضا حفظ می‌کند. پول فیات به دولت صادرکننده این امکان را می‌دهد تا با افزایش یا کاهش میزان عرضه‌ی پول، سیاست‌های اقتصادی خود را پیاده‌سازی نماید.

از آنجایی که پول فیات نشان دهنده یک کالای واقعی نیست، باید اطمینان حاصل کرد که تمامی ویژگی‌های پول ذکر شده در بالا را دارد. صندوق بین المللی پول (IMF) و بانک جهانی نیز به عنوان ناظر جهانی و کنترل کننده‌ی مبادله‌ی ارزهای بین‌المللی به وظایف و مسئولیت‌های خود عمل می‌کنند.

پیدایش گونه های مختلف پول

پول از ابتدا به صورت‌های مختلفی وجود داشت. در ادامه انواع پول به طور مختصر شرح داده شده است:

پول کالایی

در ابتدا مردم به جای استفاده از پول در معاملات، از کالاهای مصرفی به صورت پایاپای (تهاتری) در دادوستد استفاده می‌کردند. اما با گذشت زمان و به دلیل مشکلات و ایراداتی که در این نوع از معاملات وجود داشت، به تدریج در جوامع مختلف با توجه به شرایط جغرافیایی و اقتصادی، کالایی را به عنوان پول برگزیدند که به آن پول کالایی می‌گفتند.

در ابتدا از کالاهایی مانند گندم، صدف، پوست حیوانات و چهارپایان اهلی بویژه گاو به عنوان پول بهره میگرفتند، به مرور در مسیر تکامل پول کالایی، پول فلزی از جنس طلا و نقره جایگزین پول کالایی شد. در ابتدا دو نوع پول کالایی از جنس طلا و نقره وجود داشت که در ادامه استفاده از یکی از دو مورد فوق به عنوان پول مرسوم شد.

در مسیر تکامل پول کالایی، پول تمام عیار نماینده پدید آمد. پول نماینده نوعی از پول کاغذی یا سکه‌ای بجز طلا و نقره با پشتوانه طلا و نقره است که قابلیت تبدیل به هردوی آن‌ها را دارد. پول کاغذی در نظام پولی تمام عیار نماینده، معادل سکه‌های تمام عیار است.

پول اعتباری

منظور از پول اعتباری، پولی است که ارزش آن به عنوان پول بیشتر از ارزش آن به عنوان کالا باشد. این نوع از پول با ارزشی بیشتر از ارزش ماده اولیه ای که از آن ساخته شده است، وارد چرخه‌ی اقتصادی می‌شود. پول اعتباری نوعی از پول است که دارای پشتوانه طلا یا نقره است، به طوری که با طلا یا نقره قابل بازخرید باشد.

پول نماینده، زمینه‌ساز پیدایش پول اعتباری شد؛ پولی که ارزش کالایی ناچیز دارد و به تعبیر دیگر، ارزش غیر پولی آن کمتر از ارزش پولی آن است.پول اعتباری دارای انواع مختلفی است: پول بی پشتوانه، پول تحریری و پول الکترونیکی.

در ادامه به بررسی هر کدام می پردازیم:

• پول بی پشتوانه(پول فیات)

پول بی‌پشتوانه، پول حکمی، پول دستوری، پول اعتباری یا پول فیات، پولی است که با تصویب دولت به جریان می‌افتد، اما پشتوانه معینی ندارد. این نوع از پول معمولاً به صورت کاغذی (اسکناس) موجود است. اگرچه در شرایط ویژه اقتصادی، این نوع پول کاغذی می‌تواند به صورت پول رایج با ثبات عمل کند، اما بزرگترین خطر استفاده از این نوع پول، تورم سرسام‌آور به دلیل عدم وجود هرگونه محدودیت بر حجم نقدینگی است.

• پول تحریری

پول تحریری، که به نام‌های پول ثبتی، بانکی و دفتری نیز نامیده می‌شود، به صورت چک در مبادلات تجاری مورد استفاده قرار گرفت. پول تحریری یا پول سپرده توسط نهادهای اقتصادی منتشر می‌شود. این نوع از پول جایگزین مناسبی در معاملات تجاری نوین هستند. از این‌رو، امروزه حجم اصلی پول از پول تحریری تشکیل شده است.

با توجه به اینکه سنجش و ذخیره ارزش‌های اقتصادی از طریق ارزش مبادله‌ای صورت می‌گیرد، از چک به عنوان پول تحریری واسطه‌ی مبادله استفاده می‌شود. معیار سنجش ارزش‌های اقتصادی در واقع برعهده اسکناس (پول اعتباری) است و چک (پول تحریری)، علاوه بر واسطه‌ی مبادله، سند آن اسکناس است. به عبارت دیگر، پول تحریری حواله‌ای برای دریافت پول حکمی است.

• پول الکترونیکی

پول الکترونیکی با نمادهای الکترونیکی، در بازار سهام قابل رویت می‌باشد و در دهه‌های اخیر بسیار رایج شده است. پول الکترونیکی یا دیجیتالی، ارزش پولی پول منتشر شده از سوی دولت یا بخش خصوصی است که به شکل الکترونیکی مورد استفاده قرار میگیرد.

پول الکترونیکی، یکی از ابزارهایی است که سبب تسهیل انتقال وجوه از حسابی به حساب دیگر می‌شود. از این رو پول الکترونیکی پول مجازی نیز نامیده می‌شود. از آنجایی که پول الکترونیکی نوعی ابزار مالی الکترونیکی است که از عهده انجام همه نقش‌های ایفا شده توسط پول برمی‌آید، می‌تواند جانشین بسیار نزدیکی برای پول بانک مرکزی باشد.

نظام پرداخت‌های نقدی دیجیتال این امکان را برای مشتریان اینترنتی فراهم می‌آورد تا سفارش‌های اینترنتی خود را با استفاده از حساب‌های معتبر و امن پرداخت نمایند. از مهمترین و برجسته‌ترین مزایای پول الکترونیکی، می‌توان به سهولت انتقال موجودی از حسابی به حساب دیگر اشاره نمود.

ویژگی‌های پول الکترونیکی چیست؟

اگر چه پول الکترونیکی در انواع بسیار متفاوت و با ویژگی‌های بسیار مختلفی عرضه شده است اما در طراحی همه‌ی آنها تمامی ویژگی‌های پول بانک مرکزی حفظ شده است.به طور کلی انواع پول الکترونیکی را از نظر فنی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

• پول الکترونیکی مبتنی بر کارت‌های هوشمند
• پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‌افزار رایانه‌ای

تفاوت بین پول سخت و نرم چیست؟

پول سخت، به پولی گفته می‌شود که بر پایه کالا و اقلام با ارزشی مانند طلا یا نقره استوار است. از آنجایی که عرضه‌ی این فلزات محدود است، این ارزها نسبت به پول های نرم مانند اسکناس های چاپی کمتر در معرض تورم هستند.

مکاتب اقتصادی منتخب

در علم اقتصاد، مکتب‌های مختلفی وجود دارد. در ادامه به شرح برترین مکاتب اقتصادی می‌پردازیم:

دیدگاه کلاسیک

افراد زیادی در دیدگاه کلاسیک نظریه‌های خود را مطرح کرده اند:

• آلفرد مارشال معتقد است که پول فقط وسیله‌ی مبادله است.
• مکتب راکفلر: راکفلر بر این باور است که ماهیت پول به پشتوانه بستگی دارد و فرقی با اینکه پشتوانهٔ آن خرج شده باشد ندارد.
• مکتب دولت: براساس این مکتب، پول کالا است و خودش قابل خرید و فروش می‌باشد. برای فروشندگان و تجار مکتب راکفلر مناسب تر است و اشخاص حقوقی باید دیدگاه دولتی داشته باشند.
• مکتب رومانیائی: طبق این نظریه، پول برای مصارف شخصی هزینه می‌شود. این مکتب هم‌اکنون دربین بسیاری از دستگاه‌های قضائی کشورهای مختلف پیروانی دارد و اجرا می‌شود. در این اصل اختیار مبادله‌ را برعده‌ی صاحب پول می‌گذارند، سپس نحوه‌ی عملکرد او را مورد بررسی قرار می‌دهند.
• مکتب مدرن: این مکتب بیشتر دربین روشنفکران رواج دارد و معتقدان این نظریه به امر خزانه داری معتقد نیستند. در این مکتب کل موجودی اجناس و کالاهای یک کشور را یکپارچه تصور می‌کنند.
• مکتب فدرال: در این نظریه گسترهٔ اقتصادی یک جامعهٔ آماری محسوب می‌‌شود و هزینه‌ها را براساس احتمالات محاسبه می‌کند.

دیدگاه کینز

در دیدگاه کینز نقش بیشتری برای بخش دولتی در نظر گرفته شده‌است. این نظریه بعد از جنگ جهانی دوم در دنیا قدرت گرفت.

براساس این دیدگاه سه عامل برای تقاضای پول تعیین شده‌است:

• انگیزه معاملاتی: اکثر مردم برای ثابت نگهداشتن فاصله‌ی زمانی میان دریافت درآمدهای خود و هزینه‌های زندگی، پول‌های خود را نگه می‌دارند.
• انگیزه احتیاطی پول: افراد به دلیل رخ دادن حوادث پیش‌بینی نشده مقداری از پول خود را به عنوان پس انداز نگهداری می‌کنند.
• انگیزه بورس بازی: اکثر افراد دارایی‌های خود را به صورت نقد یا اوراق قرضه نگهداری می‌کنند. اگر نرخ بهره پول افزایش یابد، مردم تمایل کمتری به ذخیره‌ی اوراق قرضه یا بورس‌بازی دارند. درحالیکه اگر نرخ بهره پول کاهش یابد، تمایل مردم به مبادله‌ی پول با اوراق قرضه و بورس بازی افزایش می‌یابد.

اقتصاد اتریشی

نظریه‌ی اقتصاد اتریشی معتقد است که نقش مردم در مسائل اقتصادی نسبت به دولت بسیار کم است. طبق این نظریه، چرخه پول به این صورت است که دولت با پایین نگه داشتن بیش از حد نرخ بهره، میزان زیادی پول تولید می‌کند. این چرخه درنهایت منجر به ایجاد حباب شده و پس‌انداز ازبین می‌رود.

سواد مالی و مهارتهای پولی کودکان و نوجوانان

آموزش سواد مالی از سنین کودکی از اهمیت بسیار بالای برخوردار است. این امر به حدی ضروری و پایه ای می‌باشد که نادیده گرفتن آن می‌تواند زیان‌های بسیاری را به جامعه وارد نماید. آموزش سواد مالی باید از سنین کودکی و نوجوانی صورت بگیرد. والدین باید از همان کودکی به کودک آموزش‌ها و مهارت‌های لازم را بیاموزند.

اگر افراد از کودکی سواد مالی و مهارت‌های پولی خود را افزایش ندهند در آینده برای موضوعات مختلف مالی از جمله مدیریت موجودی، بودجه، نقدینگی و… به مشکلات اساسی برمیخورند.

اهمیت پول در اقتصاد

بر اساس نظریه هایی که توسط اقتصاددانان ارائه شده، پول وضعیت یک اقتصاد را به خوبی شرح می‌دهد و ارتباطی با کسب درآمد یا نرخ بهره‌وری ندارد. اقتصاددانان بر این باورند که پول تنها وسیله‌ برای رسیدن به زندگی بهتر و وضع اجتماعی مناسب‌تر برای جامعه است. تمامی مواردی که مطرح شد، می‌تواند اهمیت نقش پول در اقتصاد را روشن کند. در هر صورت باید این را پذیرفت که پول نقش ویژه‌ای در اقتصاد ایفا می‌کند.

پول این قابلیت را به افراد می‌دهد تا ارزش و کیفیت کالاها را بایکدیگر مقایسه کنند. پول تسهیل کننده روابط تجاری بین افراد، شرکت‌ها و در اشل بزرگتر کشورها است. بدون پول تجارت کوچک‌ترین کالاها نیز به مشکل بر‌می‌خورد. پول می‌تواند ارزش واقعی یک کالا را مشخص کند. اگر پول نباشد ارزش آن کالا و معیار سنجش کیفیت آن نیز دچار مشکل خواهد شد.

پول| نجات بخش و سهل کننده‌ی معاملات در جوامع

پول میزان ارزشی است که به افراد و مؤسسات این امکان را می‌دهد تا به راحتی معاملات خود را انجام دهند که منجر به مبادله کالا یا خدمات می‌شود. پول باید قابل مبادله باشد، حمل آن راحت و آسان باشد، توسط همه‌ی افراد شناخته شده باشد و از نظر فیزیکی ماندگار و بادوام باشد. مهمتر از همه چیز، پول باید از ارزش نسبتا پایداری برخوردار باشد.

منبع: Investopedia