ارزش افزوده چیست؟ | مزایای استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده

اگر شما هم صاحب یک کسب‌وکار باشید و یا یک مدیر مالی و حسابدار، واژه ارزش افزوده شما را به یاد مباحث مالیاتی و ارائه اظهارنامه عملکرد می‌اندازد. افزودن یک ارزش به محصول می تواند قیمتی را که مصرف کنندگان مایل به پرداخت آن هستند افزایش دهد. به ارزش اضافه شده به محصول توسط تولیدکنندگان ارزش افزوده گفته می‌شود. با محک آکادمی همراه باشید تا بیشتر اهمیت موضوع را برایتان شرح دهیم.

ارزش افزوده چیست؟

یک محصول با ارزش افزوده، کالای قابل فروشی است که باکیفیت‌های اضافی بهبود یافته است. درواقع ارزش افزوده شامل هزینه‌های است که کیفیت محصول را نسبت به مواد اولیه‌ای که برای ساخت از آن استفاده شده است، بهبود داده است. ارزش افزوده توضیح می‌دهد که چرا کسب‌وکارها این امکان را دارند که کالاها یا خدمات خود را به قیمتی بیشتر از هزینه تولیدشان بفروشند.

به‌عبارت‌دیگر ارزش افزوده تفاوت بین قیمت یک محصول یا خدمات و هزینه‌های صرف شده جهت تولید آن است. قیمت نهایی محصول و خدمات باتوجه‌به برآورد نیازهای مشتریان و تخمین تمایل مصرف‌کننده به خرید بر اساس ارزش درک شده آن محصول و خدمت تعیین می‌شود. فرایند خلق ارزش افزوده در محصول و خدمات به روش‌های مختلف ایجاد می‌شود. به‌عنوان‌مثال ارائه یک سال پشتیبانی رایگان در یک نرم افزار حسابداری می‌تواند به‌نوعی ارزش افزوده محسوب شود.

بررسی اهمیت ارزش افزوده در اقتصاد

ارزش افزوده در صنعت درواقع همان سهم صنعت خصوصی یا یک بخش دولتی در تولید ناخالص داخلی کلی (GDP) است که به‌عنوان تولید ناخالص داخلی در صنعت نیز شناخته می‌شود. اگر در نظر بگیریم که تمام مراحل تولید یک محصول و یا ارائه خدمت در داخل مرزهای یک کشور اتفاق افتاده باشد، کل ارزش افزوده در تمام مراحل، همان چیزی است که در تولید ناخالص داخلی محاسبه می‌شود.

در یک سیستم مالیاتی رایج، کل ارزش افزوده درواقع همان قیمت بازار محصولات و خدمات نهایی است و قیمت تولید در یک بازه زمانی مشخص را محاسبه می‌کند. اقتصاددانان از این طریق می‌توانند محاسبه کنند که یک صنعت چه میزان ظرفیت جهت تولید ناخالص داخلی یک کشور را دارد. ارزش افزوده در یک صنعت به تفاوت بین درآمد کل یک صنعت و هزینه کل نهاده‌های خریداری شده از سایر مشاغل شامل مجموع نیروی کار، مواد و خدمات در یک دوره گزارش اشاره دارد.

بررسی اهمیت ارزش افزوده در بازاریابی

شرکت‌هایی که برندهای قوی می‌سازند فقط با اضافه‌کردن لوگوی خود به محصول، ارزش خود را افزایش می‌دهند. برندهای معروف می‌تواند محصولات خود را با قیمتی بسیار بالاتر از برخی از رقبای خود بفروشند، حتی اگر هزینه‌های تولید آنها مشابه سایرین باشد. بر همین اساس، خریداران محصولات لوکس، به دلیل شهرت نام تجاری و خدمات پس از فروش مداومی که شرکت‌ها ارائه می‌دهند، مایل‌اند پول بیشتری برای خرید کالاهای لوکس و برند بپردازند.

ارزش افزوده در بازاریابی، پیام مختصری است که مصرف‌کننده را از ویژگی‌های منحصربه‌فرد یک محصول آگاه می‌کند. ارزش افزوده چرایی ارجحیت یک محصول و یا خدمت را بر سایر محصولات و خدمات مشابه ارائه شده توسط رقبا بیان می‌کند. مزیت ارزش افزوده از طریق ارزش نمادین هر نام تجاری و سال‌ها توسعه و بهبود ایجاد می‌شود.

روش‌های محاسبه ارزش افزوده

برای محاسبه ارزش افزوده روش‌هایی قابل‌استفاده هستند که از بین سه روش موجود، روش مصرف تنها در سطح اقتصاد کلان قابل به‌کارگیری است. دو روش موجود دیگر یعنی روش تولید و روش توزیع در سطوح مختلف اقتصاد قابل محاسبه و به‌کارگیری هستند و دارای بهره‌وری خوبی هستند.

• محاسبه ارزش افزوده در روش تولید (تفریق)

ارزش مصارف واسطه –  ارزش اخذ شده = ارزش افزوده

• محاسبه ارزش افزوده در روش توزیع (جمع)

هزینه‌های مازاد عملیاتی + مالیات + هزینه استهلاک + هزینه جبران خدمات = ارزش افزوده

• محاسبه ارزش افزوده در روش مصرف (هزینه)

خدمات و مواد خریداری شده – کل فروش = ارزش افزوده

تعریف مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده، یکی از انواع مالیات غیرمستقیم است و جزء مهم‌ترین منابع درآمد دولت‌ها به‌حساب می‌آید. میزان دقیق مالیات بر ارزش افزوده، باتوجه‌به ارزش افزوده ایجاد شده در تمام مراحل تولید یک کالا و یا ارائه خدمت، تعیین و محاسبه می‌شود. نکته حائز اهمیت آن است که در ازای افزودن ارزش در محصولات و خدمات، مصرف‌کننده نهایی موظف به پرداخت ارزش افزوده است.

طبق آخرین قوانین مالیاتی تصویب شده در سال 1401، محاسبه میزان ارزش افزوده محصول و خدمات با استفاده از خوداظهاری مالیاتی در سامانه ارزش افزوده صورت می‌پذیرد. طبق قوانین تصویب شده در کشور، مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، 15 روز بعد از پایان هر فصل مشخص گردیده است.

این نکته را در نظر داشته باشید که نرخ رسمی و قانونی مالیات بر ارزش افزوده برابر 9% است. گاهی اوقات در موارد استثنایی ممکن است میزان این نرخ بیشتر یا کمتر از مقدار 9% نیز شود.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند دارای انواع مختلف باشد:

مالیات بر ارزش افزوده تولیدی

این نوع از مالیات بر هر دو نوع کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای اعمال می‌شود، یعنی هم فروشنده و هم خریدار ملزم به پرداخت مالیات هستند.

مالیات بر ارزش افزوده درآمدی

در این نوع از مالیات بر ارزش افزوده، مالیات روی فروش تولید خالص کالاها اعمال می‌شود و میزان استهلاک و هزینه‌های جانبی از پایه مالیات کسر شده‌ و سرمایه‌گذاری خالص مشمول مالیات می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده مصرفی

این نوع مالیات بر پایه خدمات و کالاهای مصرفی در نظر گرفته می‌شود و تمام مخارج سرمایه‌گذارهای ناخالص حذف می‌شود.

قانون مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

قانون مالیات بر ارزش افزوده، قانونی است که سهم مالیات پرداختی توسط خریدار و مصرف‌کننده از ارزش افزوده شده به کالاها و خدمات را مشخص می‌کند.

قانون مالیات بر ارزش افزوده دارای مزایایی است که در ادامه به آنها می‌پردازیم:

• تغییر برخی از معافیت‌ها
• حذف ممیز مالیاتی (واسطه)
• اصلاح نحوهٔ دادرسی مالیاتی
• کاهش بوروکراسی (کاغذبازی)
• آنلاین شدن فرایند پرداخت مالیات
• کاهش بار مالیات بر فعالین اقتصادی
• تخصیص جوایز ویژه به افراد خوش‌حساب
• معافیت صاحبان برخی از مشاغل ازپیش‌تعیین‌شده
• شفاف‌سازی تاریخ تعلق مالیات و تاریخ صورت‌های مالی
• تدوین تبصره عرضه به خود در قانون مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده به چه کالاهایی تعلق می‌گیرد و کدام کالاها معاف از قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند؟

به‌طورکلی تمام کالاها و خدمات به جز مواردی که در قانون مالیات معاف شده‌اند، مشمول پرداخت مالیات ارزش افزوده هستند.

در ادامه لیست کالاهای معاف از مالیات ارزش افزوده آورده شده است:

• کشاورزی و مشاغل وابسته به آن

1- کلیه محصولات کشاورزی فراوری نشده

محصولات کشاورزی فراوری نشده، محصولات خام زراعی و باغی، گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، محصولات به‌دست‌آمده از جنگل مانند چوب خام و محصولات گلخانه‌ای مانند سبزیجات، صیفی‌جات، انواع گل‌وگیاه و انواع قارچ را شامل می‌شوند.

تبصره مهم: فعالیت‌های زیر جزء مراحل فراوری محصولات به شمار نمی‌آیند؛ به‌عبارت‌دیگر ارائه این خدمات به مصرف‌کننده مشمول مالیات و عوارض فروش نخواهد بود:

فرایند انجماد مواد غذایی مستعد فساد

شستشو، پاک‌کردن و تمیزکردن محصولات

دسته‌بندی، تفکیک و همگن‌سازی محصولات

تفت دادن برخی مواد اولیه مانند پخت نخود و لوبیا

خشک‌کردن محصولاتی مانند چای، کشمش و خرما

فرایند پوست‌گیری برخی از محصولات مانند شالی‌کوبی برنج

مراحل بسته‌بندی، انبارداری و نگهداری محصول در سردخانه

2- بذر، نشا، نهال، سم و کود

3- آب جهت مصارف کشاورزی

• دامپروری و موارد وابسته به آن

دام زنده و خوراک دام، کلیه مواد اصلی در تولید دام زنده طبق استاندارد تعیین شده توسط وزارت جهاد کشاورزی، کمپوست، کشت بافت و بستر آماده جهت کشت بافت

تبصره مهم: دام به مجموعه جانوران چارپای اهلی گفته می‌شود که در دامداری‌ها یا مزرعه‌ها برای مصارف خوراکی، پوشاکی و کمک در کار، پرورش داده می‌شوند.

• کالاهای پرمصرف در سبد تغذیه خانوار

منظور از کالای پرمصرف کالایی است که در سبد تغذیه‌ای همه خانواده‌ها به‌ویژه قشر کم‌درآمد استفاده می‌شود. این اقلام عبارت‌اند از:

تخم پرندگان

آرد و انواع نان

شیر، پنیر و ماست

شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان

برنج، حبوبات، سویا و پروتئین سویا

گوشت انواع حیوانات و فرآورده‌های گوشتی

تخم‌مرغ نطفه‌دار و تبدیل آن به جوجه یک‌روزه

انواع روغن‌های خوراکی اعم از گیاهی و حیوانی

مالیات بر ارزش‌افزوده به چه مشاغلی تعلق می‌گیرد و کدام مشاغل از پرداخت مالیات معاف‌اند؟

به‌طورکلی تمام مشاغل موظف به پرداخت مالیات هستند به‌جز مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. مشاغل و اصناف معاف از مالیات بر ارزش افزوده طبق قانون مالیات عبارت‌اند از:

فعالین در زمینه حمل‌ونقل و لیزینگ

شرکت‌های تأمین نیروی انسانی و خدماتی

فعالان در حوزه کاغذ و مطبوعات و چاپ

ارائه‌دهندگان خدمات بورس، بانک و بیمه

شاغلین در حوزه آموزش، پژوهش و انتشارات

فروشندگان کالاهای پرمصرف سبد تغذیه خانوار

دامپروری و مشاغل مرتبط با تولید و نگهداری دام

لوازم پزشکی و دندانپزشکی، تجهیزات و لوازم توان‌بخشی

ارائه‌دهندگان خدمات هتل (۳ ستاره و کمتر) و مهمان‌پذیرها

ارائه‌دهندگان خدمات پیشگیری، تشخیص، درمان و آرامستان‌ها

کشاورزی و مشاغل مربوط به آماده‌سازی و بسته‌بندی محصولات آن

مشاغل مربوط به تعمیر و نگهداری کالاهای نظامی، دفاعی و امنیتی

تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان غذای آماده مانند رستوران‌های بیرون‌بر

تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان مواد اولیه صنایع‌دستی مانند فرش دستبافت

مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

طبق قوانین مصوب تمام افراد اعم از اشخاص حقوقی و حقیقی مشمول موظف هستند در پایان هر فصل (دورهٔ سه‌ماهه) اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده خود را به سازمان مالیات ارائه نمایند. افراد مشمول مالیات مکلف هستند تا 15 روز بعد از پایان دورهٔ سه‌ماهه در تاریخ تصویب شده اقدام به ارائه اظهارنامه  و پرداخت آن  نمایند. در صورت عدم ارسال اظهارنامه تا موعد مقرر قانونی، به افراد مشمول جرائم مالیاتی سنگینی تعلق خواهد گرفت.

جرائم عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

طبق قوانین مصوب افرادی که در تاریخ مقرر اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان مالیات ارائه ندهند، مشمول پرداخت جرائم مالیاتی خواهند شد. در ادامه به دلایل جریمه و میزان جرایم مالیاتی می‌پردازیم:

اظهارنامه عملکرد| گسترش دید مالی

محاسبات مالیات بر ارزش افزوده و ارائه اظهارنامه عملکرد زمانی اهمیت خودش را نشان می‌دهد که مدیران مالی و مدیران کسب‌وکارها نیاز دارند تا چشم‌اندازی از وضعیت مالی شرکت داشته باشند. صاحبان کسب‌وکارها با بررسی صورت های مالی و ارزش افزوده درمی‌یابند که شرکت از نظر مالی در چه جایگاهی قرار دارد.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده معمولاً 9% در نظر گرفته می‌شود. در این مقاله به معرفی مشاغل و کالاهای مشمول مالیات و معاف از پرداخت مالیات پرداختیم. اگر افراد مشمول مالیات بر ارزش افزوده در زمان مقرر شده قانونی مبلغ تعیین شده را به سازمان مالیات نپردازند، مشمول جرائم مالیاتی خواهند شد.

محک آکادمی، منبع مقالات حوزه مالی و بازاریابی

منبع: investopedia