در دنیای امروز که عملکرد کارکنان میتواند تأثیر بسزایی در عملکرد کل مجموعه داشته باشد، مدیریت بهره وری کارکنان و افراد یک سازمان نقش بسیار مهمی در حیات و بقای سازمان‌ها ایفا می‌کند. رشد بهره وری نیروی کار، ناشی از افزایش میزان سرمایه در دسترس برای هر کارگر، آموزش و تجربه نیروی کار و پیشرفت در فناوری است.
امروزه مدیران به اهمیت این موضوع پی برده‌اند و به دنبال راهکارهایی برای افزایش بهره وری کارکنان و درنهایت افزایش بهرهوری سازمان خود هستند. اگر شما هم به‌عنوان یک مدیر به دنبال افزایش بهرهوری کارکنان خود هستید، با این سری از آموزش‌های محک آکادمی همراه باشید تا اطلاعات مفیدی در این حوزه را در اختیارتان قرار دهیم.
بهره وری چیست؟
بهره وری، میزان خروجی در واحد ورودی را اندازه‌گیری می‌کند.بهرهوری عواملی مانند نیروی کار، سرمایه یا هر منبع دیگری را محاسبه می‌کند. به‌عبارت‌دیگر بهرهوری اندازه‌گیری کارایی یک ماشین، کارخانه یا شخص در تبدیل میزان ورودی‌ها به خروجی‌های مفید است. بهرهوری منبع کلیدی رشد اقتصادی و رقابت است. درنتیجه می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که مدیریت بهرهوری خوب، منجر به مدیریت موجودی نیز می‌شود.
برای سنجش بهرهوری، نیاز است میانگین تولید در هر دوره را بر هزینه‌های صرف‌شده یا منابع مدنظر، مانند پرسنل به‌کارگرفته‌شده در آن دوره زمانی، تقسیم نمایید. اثرگذاری (effectiveness) و کارایی (efficiency) دو فاکتور مهم و اساسی در تعریف بهرهوری در مباحث مدیریتی هستند. ترکیب اثرگذاری و کارایی درنهایت منجر به افزایش بهرهوری خواهد شد.
همچنین در علم اقتصاد، بهرهوری به‌عنوان نسبت تولید ناخالص داخلی (GDP) به ساعات کار محاسبه می‌شود. اقتصاددانان از رشد بهره وری برای مدل‌سازی ظرفیت تولیدی و تعیین نرخ بهره‌برداری از ظرفیت آن‌ها استفاده می‌کنند. این به نوبه خود برای پیش‌بینی چرخه‌های تجاری و پیش‌بینی سطوح رشد تولید ناخالص داخلی آتی نیز استفاده می‌شود.
مهمترین شاخص‌های سنجش بهره وری کدام‌اند؟
بهره وری از دو رکن اصلی و اساسی تشکیل شده است. برای دستیابی به بهرهوری مناسب دو عامل اثربخشی و کارایی تأثیرگذار هستند که در زیر به شرح هریک از این موارد می‌پردازیم:
· مفهوم اثربخشی (effectiveness) :
اثربخشی میزان فعالیت‌های برنامه‌ریزی‌شده و تحقق‌یافته است که باکیفیت انجام کار رابطهٔ مستقیم دارد. یک اثربخشی خوب، انجام امور به بهترین نحو ممکن و رسیدن سازمان به اهداف ازپیش‌تعیین‌شده را به همراه دارد. اثربخشی باتوجه‌به میزان همسو بودن فعالیت‌ها با هدف‌های ازپیش‌تعیین‌شده سنجیده می‌شود.بنابراین؛ افزایش اثربخشی به این معناست که فعالیت‌های ما، بیش از گذشته با هدف‌هایمان همسو شده است.
· مفهوم کارایی (efficiency) :
کارایی در تعریف بهرهوری دررابطه‌با کمیت کارها صحبت می‌کند. کارایی بالا یعنی کار درست را با صرف کم‌ترین میزان منابع در دسترس انجام دهیم. البته این صرفه‌جویی در منابع و هزینه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که بر کیفیت و اثرگذاری عملکرد سازمان آسیبی وارد نشود. به بیان دیگر یعنی صرفه‌جویی در میزان استفاده از منابع، کیفیت نهایی کار را پایین نیاورد.
در سطح سازمانی، بهره وری معیاری برای سنجش کارایی فرایند تولید یک شرکت است. با اندازه‌گیری تعداد واحدهای تولید شده نسبت به ساعات کار کارکنان یا با اندازه‌گیری فروش خالص یک شرکت نسبت به ساعات کار کارکنان می‌توان میزان آن برای یک سازمان را مورد سنجش قرارداد.
تفاوت کارایی و اثربخشی چیست؟
یک سؤال تکراری و کلیشه‌ای که همیشه در مباحث مدیریت مطرح می‌شود، این است: تفاوت کارایی و اثربخشی چیست؟
اکثرا جوابی که افراد به این سؤال می‌دهند این است: کارایی یعنی انجام‌دادن درست کار و اثربخشی یعنی انجام دادن کار درست.
اما اگر به توضیحات مطرح شده توجه کرده باشید، حتماً به این نتیجه خواهید رسید که اصل این سؤال، چندان معنا و مفهومی ندارد. به‌طورکلی کارایی و اثربخشی، دو مفهوم جدا از هم هستند و نمی‌توان آن‌ها را با هم سنجید.
کارایی به مفاهیمی که در مهندسی وجود دارد، نزدیک‌تر است و در موارد بسیاری می‌توان آن را به شکل کمی سنجید. اما اثربخشی، نیازمند تعیین جهت است و بسیار بنیادی‌تر می‌باشد.
چرخه مدیریت بهره وری (PMC) چیست؟
چرخه مدیریت بهر وری یک فرایند مستمر و مداوم بوده که طی آن متناسب با شرایط درون و برون‌سازمانی بین مجموعه عوامل تولید می‌توان بهترین ترکیب را حاصل نمود. طی یک چرخه اصولی و مناسب می‌توان در میزان بهرهوری تغییراتی اساسی ایجاد کرد.
چرخهٔ مدیریت بهره وری یک رویکرد و چارچوب عمومی متداول و مقبول جهانی است که در راستای مدیریت بهره وری در سازمان صورت می‌پذیرد. منظور از مدیریت بهره وری، اداره کردن مجموعه فعالیت‌هایی است که در راستای ارتقای بهرهوری انجام می‌شود. این فعالیت‌ها شامل برنامه‌ریزی، اجرا، هدایت و هماهنگی برنامه‌های بهبود بهره وری در سازمان است.
مراحل چرخه مدیریت بهره وری چیست؟
چرخه مدیریت بهره وری شامل مراحل زیر می‌شود:
-
اندازه‌گیری بهره وری
برای شناخت وضعیت فعلی سازمان باید ابتدا نوع شاخص‌های مناسب اندازه‌گیری در همهٔ سطوح سازمان تعریف شوند. برای سنجش کمیت هریک از شاخص‌ها و جنبه‌های کیفی، باید هدف‌های سازمان از قبل تعریف و مورد توافق قرار گیرند.
-
ارزیابی و تحلیل بهره وری
در این مرحله با تحلیل و ارزیابی شاخص‌های اندازه‌گیری بهره وری و تعیین نقاط قوت و ضعف آن، شرایط بهبود وضعیت موجود بر اساس چرخه بهرهوری فراهم می‌شود. در تحلیل و ارزیابی نتیجهٔ بهرهوری بسیاری از عوامل مانع در بهرهوری سازمان‌ها مشخص شده و می‌توان با بررسی و آنالیز این تحلیل‌ها به راهکارهای عملی جهت افزایش بهرهوری دست‌یافت.
-
برنامه ریزی بهبود بهره وری
این مرحله از چرخه ی مدیریت بهره وری خود شامل مراحلی است که به هریک از اجزا آن می‌پردازیم:
o سازوکار طراحی مطلوب
برای بهبود بهرهوری لازم است به صورت دائمی وضعیت های مطلوبی طراحی کرد. بهبود بهرهوری بدون نگریستن به وضعیت های آرمانی امکان پذیر نیست. برای بهبود و افزایش آن، لازم است که پیوسته به شکل فرآیندی روی وضعیت مطلوب کار کرد.
o مرحله فرهنگ سازی
چرخه ی بهبود بهرهوری در سازمان یک حرکت عمومی و سازمانی است. همه ی افراد یک سازمان در هر رده‌ای که باشند، باید درگیر این چرخه شوند. بنابراین، تبدیل چرخه ی بهبود بهرهوری به یک فرهنگ سازمانی کمک زیادی به استقرار و نهادینه شدن آن می‌کند.
o مرحله عاطفی کردن بهبود بهره وری
برای بهبود بهره وری در سازمان ابتدا باید بهرهوری و عوامل موثر بر آن را به طور دقیق شناخت. مهمترین نکته در بهبود بهره وری آن است که کارکنان سازمان به بهبود بهره وری علاقه داشته باشند. اجرای دائمی چرخه‌ی بهبود بهره وری بدون عاطفی کردن آن در سازمان امری موقتی و گذرا خواهد بود. اصولا ارتباط عاطفی با بهره وری به این دلیل است که به حسن نیت کارکنان یک سازمان منتهی می شود.
o مرحله ساختارسازی
در این مرحله باید حرکت های فردی و جمعی در سازمان به سمت افزایش میزان بهرهوری بروند. در مرحلهٔ ساختارسازی باید میزان و نحوهٔ عملکرد کارکنان برای رسیدن به هدف به طور دقیق تعیین شود. بنابراین؛ در این مرحله باید مسیر فعالیت‌های افراد سازمان مشخص و تعریف شده باشد.
o مرحله عمل
بهره وری، عمل به فرهنگ‌های ایجادشدهٔ مطلوب سازمانی است. در مرحله عمل، کارکنان سازمان در همه سطوح و متناسب با مأموریت خود باید دست‌به‌کار شوند و در راستای بهبود بهره وری دست به فعالیت‌های فکری و جسمی بزنند.
o مرحله بازنگری
آنچه به چرخه مدیریت بهبود بهره وری رسمیت می‌بخشد، بازنگری است. با بازنگری، مجموعه فعالیت‌های انجام شده در سازمان در فرایند چرخه بهبود بهرهوری می‌توان بهبود مستمر بهرهوری را تضمین کرد.
بهرهوری چگونه محاسبه می‌شود؟
قبل از تعیین معیارهای کلیدی اندازه‌گیری بهرهوری، باید بدانید که هدف سازمان شما چیست؟ از کسب‌وکار و کارکنان خود چه انتظاراتی دارید؟ یکی از راه‌های اصلی تعیین شاخص‌های بهرهوری، مشخص نمودن داده‌های بهرهوری است. برای اندازه‌گیری و محاسبه میزان بهرهوری، روش‌های گوناگونی وجود دارد. در ادامه چند روش از آن را شرح می‌دهیم:
-
مدل گلد:
مدل گلد بر نرخ بازگشت سرمایه تأکید دارد و میزان سود حاصل شده را دستاورد پنج عامل ویژه عملکرد می‌داند. پنج عامل اصلی در این مدل عبارت‌اند از:
1-استفاده از تجهیزات
2-بهرهوری تجهیزات
3-قیمت واحد محصول
4-هزینه‌های واحد محصول
5-تخصیص منابع سرمایه بین سرمایه ثابت و سرمایه در گردش
در این مدل از محاسبهٔ بهره وری با ادغام پنج عامل فوق، شاخص بهره وری بر اساس نرخ بازگشت سرمایه به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:
-
مدل کوروساوا:
ساختار سیستم ارزیابی بهرهوری کوروساوا بر مبنای سلسله‌مراتب تصمیم‌گیری می باشد. برای محاسبه بهره وری به این روش از طریق زیر عمل می‌کنیم:
-
مدل قیمت تمام شده (QPR):
این مدل یکی از روش‌های غیرمستقیم ارزیابی بهره وری می‌باشد. در این روش هزینه تمام شده فرایند و دوباره‌کاری‌ها برای محاسبه تغییرات کیفیت در سازمان به طور مجزا در نظر گرفته می‌شود:
-
مدل تیلور – دیویس:
در مدل بهره وری ارائه شده توسط تیلور و دیویس شاخص بهره وری عوامل کل مورد محاسبه قرار می‌گیرد. برای محاسبهٔ بهره وری به روش تیلور – دیویس از طریق زیر عمل می‌نماییم:
-
مدل کریگ – هریس:
شاخص بهره وری کلی تعریف شده در این مدل به‌صورت زیر می‌باشد:
-
مدل سومانت (مدل بهره وری کل):
این مدل اثر تمام ورودی‌ها و خروجی‌ها را نشان می‌دهد. این مدل نه‌تنها در سطح سازمان به‌عنوان ابزاری جمعی، بلکه در سطح عملیاتی نیز بکار برده می‌شود. این مدل علاوه بر استفاده در کارخانه‌ها، قابلیت استفاده در مؤسسات خدماتی را نیز دارا می‌باشد. شاخص بهرهوری کل در این مدل به‌صورت زیر تعریف می‌گردد:
در مدل سومانت، ورودی‌ها و خروجی‌ها به‌صورت زیر تعریف می‌شوند:
ورودی‌ها = نیروی انسانی + مواد و قطعات خریداری شده + انرژی + سرمایه (ثابت و در گردش) + سایر هزینه‌ها
خروجی‌ها = ارزش محصولات تولید شده + ارزش محصولات نیمه‌ساخته + سود سهام + بهره اوراق قرضه + سایر درآمدها
-
مدل کندریک – کرایمر:
شاخص‌های بهرهوری تعریف شده در این مدل معمولاً سه نوع هستند که عبارت‌اند از:
- شاخص بهرهوری کل:
- شاخص بهرهوری عوامل کل:
خروجی خالص = خروجی – داده‌های واسطه‌ای (خدمات، انرژی، مواد)
ورودی عوامل کلی = ورودی سرمایه + ورودی نیروی کار
- شاخص بهرهوری جزئی:
نحوهٔ اندازه‌گیری بهرهوری در محیط کار چگونه است؟
بهرهوری در محل کار صرفاً به میزان “کار” انجام شده در یک دوره زمانی خاص اشاره دارد. بسته به ماهیت شرکت، معیار سنجش بهرهوری در سازمان‌های مختلف میتواند متفاوت باشد. میزان خروجی را می‌توان با مواردی مانند مشتریان به‌دست‌آمده، تماس‌های تلفنی انجام شده و درنهایت میزان فروش اندازه‌گیری کرد.
هدف کلی یک شرکت باید به حداکثر رساندن بهرهوری بدون کاهش کیفیت محصول نهایی باشد. درگذشته رابطهٔ کیفیت و بهرهوری اساساً رابطه‌ای معکوس بود. بدان معنا که برای بهبود یکی از این دو متغیر، لازم بود که افت در دیگری را پذیرفت و میزان کیفیت را تنها به زیان بهرهوری بهبود بخشید و برعکس. درحالی‌که امروزه استراتژی‌های سازمان به‌طورکلی تغییر کرده و معتقدند بهبود کیفیت، بهرهوری بهتری را به همراه خواهد داشت.
چگونه می‌توان بهرهوری شخصی را بهبود بخشید؟
برخی از راهکارهای اساسی جهت افزایش بهره وری شخصی به‌صورت روزانه عبارت‌اند از:
- داشتن برنامه روزانه
- سخت‌ترین وظایف خود را در اولویت قرار دهید
- فهرست کردن امور به ترتیب اهمیت و اولویت انجام آن‌ها
- اختصاص دادن بخش‌هایی به استراحت برای افزایش تولید کلی
- ورزش منظم و رژیم غذایی سالم
دستیابی به بهره وری حداکثری با ترکیب دو مفهوم اثر بخشی و کارایی
بهرهوری در هرسازمان میزان سودآوری، رشد و پیشرفت آن سازمان را تعیین می‌کند. زمانی که تمام سازمان‌ها برای افزایش بهرهوری و مدیریت درست تلاش کنند، افزایش بهره وری اتفاق می افتد. لازمهٔ دستیابی به بهرهوری حداکثری در هر سازمانی، به‌کارگیری هم زمان و هم‌راستای دو مفهوم اثربخشی و کارایی است. ترکیب و به‌کارگیری این دو مفهوم با یکدیگر یعنی انجام کار به بهترین نحو ممکن!
منبع : investopedia
یک پاسخ
عالیه مطالب ارائه شده سپاس