اصول حسابداری واژه‌ای آشنا برای تمام افراد با هر سطح از تحصیلات است. این اصطلاح در ظاهر برای عموم افراد یک جامعه قابل درک و فهم است؛ اما درحقیقت اکثر افراد از عملکرد و اصول و قواعد آن آگاه نیستند برای درک بیشتر این موضوع بهتر است افراد جامعه درراستای ارتقا سواد مالی خود بکوشند. با محک آکادمی همراه باشید تا اهمیت درک این موضوع را به‌طور کامل شرح دهیم.
اصول پذیرفته شده در حسابداری (GAAP) چیست؟
GAAP مخفف کلمه generally accepted accounting principles gaap و به معنای اصول پذیرفته شده در حسابداری است. (GAAP) به مجموعه‌ای مشترک از قوانین، استانداردها و رویه‌های حسابداری اشاره دارد که توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) صادر شده است.
اصول حسابداری در حقیقت یک الگوی جامع و کامل جهت انجام امور حسابداری می‌باشد که مورد تأیید اساتید برجسته و بزرگ حسابداری می‌باشد. اصول حسابداری جامع شامل تمامی قواعد و راهنمایی‌های حاکم بر اندازه‌گیری، ثبت، طبقه‌بندی و نحوهٔ ارائه گزارش‌های مالی و به‌طورکلی تمامی رویداد‌های مؤثر بر فرایندهای مالی یک واحد اقتصادی می‌شود. به کمک اصول حسابداری می‌توان میزان سود را به طور دقیق محاسبه کرده و وضعیت مالی یک کسب‌وکار را بررسی نمود.
ده اصل مهم در GAAP :
GAAP توسط ده اصل کلیدی و اساسی هدایت می‌شود و شامل مجموعه‌ای از استانداردهای مبتنی بر قوانین وضع شده است. GAAP اغلب با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) مقایسه می‌شود که نوعی استاندارد مبتنی بر اصول است. IFRS یک استاندارد بین‌المللی است که بیشتر با قوانین بین‌المللی خودش را وفق داده است.
- اصل قاعده‌مندی (Principle of Regularity)
طبق این اصل، تمام حسابداران موظف هستند که قوانین و مقررات GAAP را به‌عنوان یک اصل کلی و استاندارد رعایت نمایند.
- اصل سازگاری (Principle of Consistency)
بر اساس اصل سازگاری، حسابداران متعهد می‌شوند که استانداردهای یکسانی را در طول فرایند ارائه گزارش از یک دوره به دوره دیگر به کار گیرند، تا در صورت مقایسه بین دوره‌ها مشکلی رخ ندهد. در این اصل تمام حسابداران موظف هستند که در صورت اعمال تغییرات در نحوهٔ ارائه گزارش‌های مالی و هرگونه تغییر یا به‌روزرسانی، استانداردها را در پاورقی صورت‌های مالی به طور کامل افشا و توضیح دهند.
- اصل اخلاص (Principle of Sincerity)
طبق اصل اخلاص، حسابدار همواره باید تلاش کند تا گزارشی دقیق و بی‌طرفانه از صورت های مالی یک شرکت ارائه دهد.
- اصل ماندگاری روش‌ها (Principle of Permanence of Methods)
رویه‌های مورداستفاده در گزارشگری مالی باید با استانداردهای ازپیش‌تعیین‌شده سازگار باشد و امکان مقایسه اطلاعات مالی شرکت را فراهم کند.
- اصل عدم جبران خسارت (Principle of Non-Compensation)
طبق اصل عدم جبران خسارت، حسابداران موظف‌اند تمام اطلاعات و گزارش‌های مالی اعم از نکات منفی و مثبت را با شفافیت کامل و بدون انتظار جبران بدهی گزارش نمایند.
- اصل احتیاط (Principle of Prudence)
این اصل با تأکید بر نمایش داده‌های مالی مبتنی بر واقعیت اشاره دارد که توسط حدس و گمان مبهم نمی‌شود.
- اصل تداوم (Principle of Continuity)
حسابداران باید در حین ارزیابی دارایی‌ها، این نکته را در نظر داشته باشند که کسب‌وکار همواره به فعالیت خود ادامه خواهد داد.
- اصل تناوب درآمد (Principle of Periodicity)
ورودی‌ها باید در بازه‌های زمانی مناسب توزیع شوند. به‌عنوان‌مثال، درآمد باید در دوره حسابداری مربوطه گزارش شود.
- اصل افشا کامل اطلاعات مالی (Principle of Materiality)
حسابداران باید تلاش کنند تا تمام داده‌های مالی و اطلاعات حسابداری را در گزارش‌های مالی خود به طور کامل افشا کنند.
- اصل حسن‌نیت (Principle of Utmost Good Faith)
در اصل حسن‌نیت پیش‌فرض آن است که حسابداران طرفین در تمام معاملات باید صادقانه رفتار کنند.
استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) چیست؟
IFRS مخفف اصطلاح International Financial Reporting System است و معنای لغوی آن استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی است. IFRS مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری است که توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IASB) تدوین و تصویب شده است. هدف از تدوین این استانداردهای بین‌المللی، تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی به‌صورت یک قالب استاندارد جهانی است.
پذیرش IFRS توسط یک شرکت میتواند منجر به ایجاد سهولت در ارائه گزارش صورت‌های مالی آن شرکت با اصول مشابه به شرکت‌های رقیب خارجی شود. با ارائه صورت‌های مالی طبق IFRS امکان قابلیت مقایسه بین اطلاعات شرکت‌ها را فراهم می‌آورد. کشورهایی که اصول IFRS را پذیرفته‌اند و مطابق این اصول صورت‌های مالی خود را آماده می‌کنند، می‌توانند یک زبان مشترک حسابداری با یکدیگر داشته باشند.
مهم‌ترین مزایای IFRS برای کسب‌وکارها چیست؟
در کنار تمامی نظرات مخالف با استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی، عده‌ای معتقدند که رعایت این استانداردها میتواند مزایای زیادی را برای کسب‌وکارها به ارمغان بیاورد:
- با رعایت استانداردهای IFRS توسط حسابداران یک کسب‌وکار، سرمایه‌گذاران خارجی درک بهتر و درست‌تری از اوضاع مالی کسب‌وکار پیدا می‌کنند. رعایت صحیح این اصول درنهایت تأثیر بسزایی در جلب اعتماد آنها برای سرمایه‌گذاری خواهد داشت.
- IFRS سبب ارتقا شرکت‌ها در ارائه هرچه بهتر شاخص‌های کنترل کیفیت، شفافیت بیشتر و گزارشگری مالی مطابق با استانداردهای جهانی و بین‌المللی می‌شود.
- شرکت‌ها با ارائه گزارش‌های مالی خود بر اساس اصول و استانداردهای IFRS، زمینهٔ همکاری با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و چندملیتی را فراهم می‌کنند.
- به‌کارگیری اصول و قوانین IFRS به شرکت‌ها این قابلیت را می‌دهد تا بتوانند در سایر کشورهای جهان نیز نمایندگی‌های خود را داشته باشند.
استاندارد حسابداری ایران و IFRS چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
به دلیل تشابه زیاد استانداردهای حسابداری با IFRS بخش قابل‌توجهی از این دو استاندارد باهم انطباق دارد. اما درحقیقت تفاوت‌های معنی‌دار بسیاری بین این دو اصل وجود دارد که در دو حالت کلی قابلیت مقایسه و بررسی دارد:
در سطح مفاهیم کلی
اگر بخواهیم در حالت کلی این موضع را بررسی کنیم، می‌توان به نحوهٔ تدوین قوانین اشاره کرد. تدوین‌کنندگان استاندارد IFRS برای بالابردن شرایط سازگاری استانداردها با شرایط کشورهای مختلف، بیشتر بر اصول و مفاهیم کلی پرداخته‌اند. درحالی‌که استانداردهای حسابداری جاری بیشتر به جزئیات تأکید دارند.
در سطح استانداردهای حسابداری
حسابداری داخلی با IFRS در سطح استانداردهای حسابداری نیز تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. به‌عنوان‌مثال مخارج تحقیق و توسعه در استاندارد حسابداری داخلی در تاریخ وقوع، به‌عنوان هزینه ثبت می‌شود؛ اما در IFRS مخارج تحقیق به‌عنوان هزینه ثبت می‌شوند و مخارج توسعه محصول و خدمات، به‌عنوان مخارج سرمایه‌ای در نظر گرفته خواهند شد.
تفاوت بین IFRS و GAAP چیست؟
از نظر مفهومی، GAAP بیشتر مبتنی بر قوانین تدوین شده است درحالی‌که IFRS بیشتر توسط اصول ازپیش‌تعیین‌شده هدایت می‌شود. GAAP عمدتاً در ایالات متحده اجرا می‌شود و IFRS یک استاندارد بین‌المللی است و گستره بیشتری را در برمی‌گیرد. این دو استاندارد موجودی‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، دارایی‌های با عمر طولانی، اقلام فوق‌العاده و عملیات متوقف شده و… را در نظر می‌گیرند.
دلیل اهمیت رعایت اصول پذیرفته شده در حسابداری (GAAP) چیست؟
GAAP مجموعه‌ای از رویه‌ها و دستورالعمل‌هایی است که توسط شرکت‌ها برای تهیه صورت‌های مالی و ارائه گزارش‌های مالی و حسابداری استفاده می‌شود. این استانداردها توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) به‌عنوان یک سازمان غیرانتفاعی مستقل، تهیه و تدوین شده است. هدف از تدوین استانداردهای GAAP کمک به اطمینان از این موضوع است که اطلاعات مالی ارائه شده به سرمایه‌گذاران و ناظرین، دقیق، قابل‌اعتماد، قابل‌فهم و سازگار با یکدیگر باشد.
دلیل اهمیت رعایت اصول و قوانین GAAP کمک به حفظ اعتماد در بازارهای مالی است. اگر اصول و قواعد GAAP نباشد، سرمایه‌گذاران اعتمادی به اطلاعات ارائه شده توسط شرکت‌ها ندارند. بدون این اعتماد، ممکن است شاهد تراکنش‌های کمتری باشیم که به طور بالقوه منجر به هزینه‌های تراکنش بالاتر و اقتصاد کمتر قوی خواهد شد.
بررسی اصول حسابداری در ایران
آنچه که تا الان به آن اشاره کردیم مربوط به اصول حسابداری پذیرفته شده بین‌المللی بود و بعضاً در برخی از مؤسسات و شرکت‌های ایرانی نیز پیاده‌سازی می‌شود. اما هر کشوری به طور جداگانه اصول و قواعد خودش را دارد و سازمان‌ها باید متناسب با اصول و قواعد تعیین شده گزارش‌های مالی خود را ارائه دهند.
انواع اصول حسابداری در ایران
اصول حسابداری بر اساس اصول پذیرفته شده در ایران به 4 اصل کلی و اساسی دسته‌بندی می‌شود:
- اصل افشا
- اصل بهای تمام شده
- اصل تحقق درآمد
- اصل مقابله هزینه‌ها با درآمد
اصل افشا اطلاعات (Principle of Materiality)
طبق اصل افشا کامل اطلاعات حسابداران موظف هستند تمام رویدادها و وقایع مالی و حسابداری را با جزئیات و به طور کامل افشا کنند. به‌طورکلی به‌تمامی اطلاعات مرتبط با رویدادها و وقایع مالی و حسابداری که میتواند در تصمیم‌گیری ذی‌نفعان گزارش‌های مالی مؤثر باشد، افشا گفته می‌شود.
اصل افشا اطلاعات یکی از اصول مهم به کار گرفته شده در ایران است. در افشا اطلاعات مالی دو اصل مهم را در نظر داشته باشید: اول آنکه منظور از افشا اطلاعات، افشا هر چیزی نیست! مورد دوم اینکه در اصل افشا باید هزینه‌های مربوط به تهیه و افشا اطلاعات نیز در نظر گرفته شود.
اصل بهای تمام شده (cost principle)
برای محاسبه بهای تمام شده جهت تولید و ارائه محصولات یک واحد تولیدی و یا خدماتی از تکنیک‌هایی استفاده می‌شود که در اصطلاح حسابداری به آن حسابداری بهای تمام شده می‌گویند. بهای تمام شده کالا به معنی محاسبه هزینه‌های مستقیم و مؤثر در تولید کالا یا ارائه خدمات است.
بر اساس اصل بهای تمام شده، حتماً باید مبادلات حسابداری در تاریخ وقوع به بهای تمام شده در دفاتر حسابداری ثبت گردند. به‌عبارت‌دیگر این‌گونه می‌توان گفت که مقادیر ثبتی در نرم حسابداری باید بر اساس بهای تمام شده تاریخی ثبت و محاسبه شوند.
بهای تمام شده تاریخی
درآمدهای تحقق‌یافته در معاملات، ارزش‌های گوناگونی همچون ارزش واقعی، ارزش جاری، ارزش جایگزینی و… دارند. اما در حسابداری امروزی قیمت‌های تحقق‌یافته در معاملات، در اصطلاحات حسابداری بهای تمام شده یا ارزش تاریخی نامیده می‌شود.
اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
بر اساس این اصل، درآمد درست زمانی باید در دفاتر ثبت شود که وصول می‌شود و نه قبل از تحقق آن. در اصل تحقق درآمد، باید سه شرط مهم برای ثبت درآمد به وقوع بپیوندد:
- امکان وصول آن مطمئن باشد.
- عملیات مربوط به تحقق درآمد باید تکمیل شده باشد.
- میزان درآمد حاصل شده باید قابل‌اندازه‌گیری و محاسبه باشد.
اصل مقابله هزینه‌ها و درآمدها (matching principle)
بر اساس اصل مقابله هزینه‌ها و درآمدها و یا همان اصل تطابق، هزینه‌های خرج شده جهت کسب درآمد، باید به‌حساب دوره‌ای که درآمد در آن وصول شده ثبت گردد. درواقع سود به‌دست‌آمده از هر دوره پس از کسر هزینه‌های تحمیل شده به یک شرکت از درآمدهای وصول شده همان دوره محاسبه می‌شود.
اصول حسابداری | تحقق اهداف مالی
اصول حسابداری در هر کشوری بر اساس قوانین و قواعد همان کشور ارائه می‌شود. برای ارائه درست گزارش‌های مالی نیاز هست تا طبق اصول ازپیش‌تعیین‌شده عمل شود. GAAP دارای ده اصل مهم است که توسط هیئت FASB و بر اساس استانداردهای بین‌المللی تهیه و تدوین شده است.
در ایران نیز قواعد و اصول حسابداری با شیوه و روش خاص ازپیش‌تعیین‌شده ارائه می‌شود و تمامی مؤسسات اعم از خصوصی و دولتی موظف به رعایت استانداردهای تعیین شده و به‌کارگیری درست این اصول هستند. رعایت اصول حسابداری به‌خصوص هنگام ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی اهمیت خود را به‌وضوح نشان می‌دهد.
منبع : Investopedia
